Lijkt Femke Halsema minder aardig door haar kaakklem?

Bron: foto Harold Pereira

Twee opmerkingen uit de bespreking van de politieke memoires van Femke Halsema in het Parool van vrijdag 4 maart trokken mijn aandacht.

Ten eerste: GeenStijl noemde haar Femke Kaakklem. En twee: haar woordvoerder zei dat ze er niemand van hoefde te overtuigen dat ze slim is maar wél dat ze aardig is.

Zou Halsema door haar geklemde kaak minder aardig overkomen, vroeg ik mij opeens af.

Als ik naar Halsema kijk, spreken haar ogen mij meteen aan. Een heldere, intelligente oogopslag. Vriendelijk, onderzoekend, beetje scherp. Ze formuleert snel en makkelijk, goed van de tongriem gesneden. Wat een vermogen om zonder onderbrekingen en uhh te spreken!  Wat een taalbeheersing. Of je het nu eens bent met de inhoud of niet, hier spreekt iemand die nadenkt en het vermogen bezit dat onder woorden te brengen onder de spanning van de camera en interrumperende journalisten. Ondertussen is ze alert, reageert op haar gesprekspartners, laat zich wel en niet onderbreken en toont humor.

En dan zie ik haar dichte kaak. Als ze spreekt houdt ze haar tanden en kiezen bijna op elkaar. Alsof ze wel praat maar haar stem eigenlijk binnen wil houden. Ze zou het met buikspreekpop goed doen. Een aantal klanken worden daardoor een beetje bekakt. Als we spreken beweegt de onderkaak eigenlijk de hele tijd: zakt een beetje open en sluit dan weer een beetje, afhankelijk van de de klinker of medeklinker. Bij Halsema gebeurt dat niet. Alles klinkt binnens-kaaks. Haar inademing is vaak hoorbaar doordat ze de lucht tussen haar geklemde kiezen moet zuigen. Haar hele gezicht is vrij strak als ze praat, er is weinig expressie te bespeuren, behalve in haar ogen. Zelfs als ze lacht ziet haar mond er wat benauwd uit.

Als luisteraar/kijker ontvang ik zo tegengestelde boodschappen: haar ogen en woorden vertellen iets heel anders dan haar onbeweeglijke mond. Een slimme en leuke vrouw met haar kiezen op elkaar en onbeweeglijke lippen. Alle uitdrukkingen in onze taal zeggen het eigenlijk al.  De kaken op elkaar houden voor zwijgen en niets zeggen. Of op je tanden bijten als je je gevoelens niet toont. Niet het achterste van je tong laten zien, jezelf niet echt tonen. Ze verbijt zich…..Er zit een mentaal aspect aan het klemmen van de kaak dat met verbergen van gevoelens te maken heeft.

Dat maakt misschien wel dat ik als kijker/luisteraar denk dat Halsema iets te verbergen heeft. Dat maakt mij op een subtiel onbewust niveau ongemakkelijk: is ze wel te vertrouwen? Als ik zelf mijn kaken span voel ik hoe verbeten het mij meteen doet voelen. Het maakt drammerig van binnen.

Heel jammer voor haar! Haar woordvoerder had goed gezien dat er iets in ‘aardigheid’ ontbrak in de uitstraling. Maar misschien had hij haar beter naar een spraakcoach kunnen sturen!

Ik vraag me ook af hoe ze aan zo veel kaakspanning komt? Spraken haar ouders ook zo? Heeft ze het altijd al gedaan, als kind al? Of is het er ergens langzaam ingeslopen? Contact met bepaalde kringen, vriendinnen…. In sommige kringen en landen is het not done om gevoelens te tonen. Het is cultureel bepaald hoe we ermee omgaan, denk maar aan de Britse stuff opperlip.  Stress? Een vrouw in een leidende positie in de politiek staat onder grote druk. Daar kan ik me wel iets bij voorstellen.

Zou Margaret Thatcher daarom ook wat stijf in de kaak zijn?

 

En zie hoe Yma Sumac, die een bereik heeft van wel 5 octaven haar mond wel opent als ze spreekt.

 

Acteurs en beroepssprekers, pas op! Een gespannen kaak kan je stem zwaar belasten. Halsema zit achter de microfoon en kan het volhouden maar luid spreken is met dichte kaken een probleem voor je stem!