You’ve probably heard this Seinfeld joke:
According to most studies, people’s number one fear is public speaking. Number two is death. Death is number two. Does that sound right? This means to the average person, if you go to a funeral, you’re better off in the casket than doing the eulogy.
Zo start het geestige blog van Tim Urban waarin hij beschrijft wat er met hem gebeurde toen hij gevraagd werd een TED talk in Vancouver te geven.
Er zijn grofweg drie mogelijkheden in de voorbereiding aldus Urban. Je kunt gewoon het podium opgaan en al pratend hopen dat je iets te vertellen hebt. Vereist hardcode self-confidence en eigenlijk alleen realistisch voor een toast bij een diner of spontane speech op een feest. Niet echt een optie voor een TED waardig verhaal. Een tweede mogelijkheid is de inhoud goed voorbereiden en aan de hand van kernwoorden het verhaal min of meer spontaan vertellen. Als je vertrouwd bent met de inhoud kan het. Maar je weet natuurlijk niet zeker of je verhaal goed zal gaan. Wat zullen de zenuwen doen? Zul je niets vergeten? Zul je in de goede stemming zijn? Risicovolle optie. De derde manier is een steengoed verhaal maken, helemaal uitschrijven en uit je hoofd leren. Leren tot het Happy-Birthday-level! Dat is cruciaal, dat je de tekst kent zoals acteurs hun tekst kennen. Je moet je tekst kunnen dromen. Iemand moet je midden in de nacht wakker kunnen maken en dan moet je meteen je tekst kunnen zeggen. Zoals je op een feest meteen kunt invallen bij Happy Birthday terwijl je doorgaat met wat je aan het doen was. Dan zit het opgeslagen in je onbewuste en heb je tijdens je presentatie je hoofd vrij om echt te reageren op de zaal, nuances aan te brengen in je verhaal, natuurlijk en authentiek over te komen, kortom de presentatie van je leven te geven.
Dit laatste vereist enorme voorbereiding. Urban besluit dat het voor de TED talk in Vancouver de enige optie is en doet zeer geestig verslag van zijn getreuzel in de voorbereiding en de tijdnood waarin hij terecht komt, lees hier zijn blog.
Er is oefening nodig om een presentatie natuurlijk te laten lijken. Authenticiteit en gemak komen niet vanzelf. In de 21e eeuw draait het om ideeën dus hoe beter je jouw ideeën kunt verkopen hoe succesvoller je zult zijn. Het goede nieuws: als je weet waar je op moet letten en bereid bent ervoor te werken is gepassioneerd speechen mogelijk. Het lezenswaardige boek Spreek als TED staat boordevol inspiratie. Zoals de ondertitel belooft: de 9 geheimen van de beste sprekers ter wereld. Zodat het publiek emotioneel geraakt zal zijn en je als spreker vernieuwend en memorabel bent.
En eigenlijk is dit toepasbaar op bijna alle communicatieve situaties: gesprekken, pep-talks….ik ga het uitproberen in mijn lessen :)).
Stentor was een heraut die in de Trojaanse oorlog op het slagveld stond en roepend naar de stad rechtstreeks verslag kon doen. Hij had een stem die wel 50 anderen overtrof. Een vroege oorlogscorrespondent zonder microfoon en camera. Homerus spreekt over hem in de Ilias.
Een stentorstem hebben was voor de leiders uit het verleden een voorwaarde. Hektor, Achilles en de andere Griekse helden moesten grote troepen soldaten toespreken, zonder versterking, over het lawaai van wapens, briesende paarden en mannen. Een leider leidde met zijn stem. Een man die dat kon, werd bewonderd. De stem als zeer directe uitdrukking van persoonlijke kracht en leiderschap.
President Clinton zou met zijn hese stem weinig kans gemaakt hebben als aanvoerder van de troepen. En ook niet in het forum van het antieke Athene. Net als de redenaar Demosthenes die ook een zachte hese stem had, voortdurend in ademnood was en stotterde. Na een aantal mislukte optredens kwam de tragedie acteur Satyros hem te hulp. Hij leerde Demosthenes in een onderaardse grot zijn stem te laten galmen. Om de adem te trainen moest Demostenes tijdens het bergopwaarts lopen praten . En zijn stem won aan kracht doordat hij aan de zeekust, met kiezelsteentjes in zijn mond, tegen het lawaai van de bruisende golven in sprak. Sinds die tijd wist een ieder in Athene dat als Demostenes wegens heesheid niet zou spreken, hij omgekocht was.
Tegenwoordig is luid kunnen spreken niet meer nodig. We praten bij voorkeur rustig en geciviliseerd en als we een toespraak houden, grijpen we naar de microfoon. Op luide toon in het openbaar een mening geven of emoties uiten is eigenlijk not done. We worden niet geacht luidruchtig te zijn. Misschien is er zelfs wel een klein taboe ontstaan op hard spreken. In de spraaklessen op de Toneelacademie merk ik hoe ongemakkelijk veel studenten het in eerste instantie vinden om groot en welluidend te spreken. “Is dit niet overdreven? Veel te hard, te agressief?”
De eerste ervaring in het leven met luid stemgeluid is voor veel mensen negatief. Ouders of verzorgers die boos roepen dat iets niet mag, dat je iets fout gedaan hebt. Je broertje, zusje of vriendje van wie je iets hebt afgepakt gaat te keer. Flink volume gaat gepaard met emotie, met pijn, boosheid, verdriet. En bij de voetbalwedstrijd schreeuwen we ons hees in de hoop de kansen te keren. Dat is meer een uiting van wanhoop dan dat we werkelijk denken dat een van de spelers onze aanwijzing echt zal horen. Via het volume uiten we onze emotie.
Er zijn in het dagelijks leven nauwelijks nog voorbeelden van mensen die op een ontspannen manier hun stem ver kunnen projecteren. Soms nog wel eens een zonderling die met luide stem de blijde boodschap verkondigt. Op de vrijdagmarkt in Maastricht was er in het verleden een groenteman die zijn sinaasappels luidkeels aanprees en werkelijk over de hele markt te horen was met jaloersmakend vocaal gemak.
Op een natuurlijke manier zonder microfoon een zaal toespreken kan bijna niemand meer. Iedere technische uitvinding verrijkt en verzwakt ons en zo heeft de microfoon dat met de kracht van onze stemmen gedaan. Daarnaast lijkt groot volume verbonden geraakt met stress, overspanning en met negatieve emoties.
Eigenlijk is dat jammer want spreken is natuurkundig bezien een intiem persoonlijk contact tussen spreker en luisteraar. Spraak is trilling van lucht. Deze trillingen worden veroorzaakt door de spreker, het is de lucht in zijn/haar longen die de stembanden in beweging brengt en zo de verdichtingen en verdunningen in de luchtdruk veroorzaken. Ze verplaatsen zich door de lucht en toucheren vervolgens de trommelvliezen van de luisteraars. De luchttrillingen van de spreker ontvangt de luisteraar in zijn oor. Het trommelvlies wordt letterlijk in beweging gebracht door de luchttrillingen uit de mond van de spreker.
Dit gebeurt via een omweg als we via een microfoon en box horen. Natuurlijk kan ook via de microfoon hartstochtelijk worden gesproken en misschien wel met veel meer nuance. Maar iets in de persoonlijke fysieke kracht van een een speech met “blote stem” is aantrekkelijk. De lichamelijke beheersing te zien die nodig is. De stem die op een krachtige adem ver klinkt. De vertraging te ervaren die nodig is om het geluid te laten klinken. Mee te voelen hoe de mond het geluid scherp en helder articuleert. Je voelt je niet alleen intellectueel aangesproken door de inhoud maar ook emotioneel, lichamelijk. Samen te horen hoe het geluid geprojecteerd wordt en haar doel bereikt.
Het heeft echt iets aantrekkelijks. Luister maar eens naar de onderstaande fragmenten uit films. Natuurlijk met slimme muziekjes eronder gemonteerd en goed geschreven speeches. Maar het geeft toch een klein beetje een beeld van wat we kwijt geraakt zijn in al onze technologische vooruitgang.
Ter inspiratie een paar voorbeelden:
Henry V – Speech – Eve of Saint Crispin’s Day – HD Kenneth Branagh
Aragorn at the Black Gate
Morgan Freeman in Glory:
Russell Crowe The Gladiator
Mell Gibson Braveheart
Al Pacino Any Given Sunday
Of in Scent of a woman
Cate Blanchett. I too can command the wind, sir
De derde kersttoespraak van onze Koning. In 2013 schreef ik er ook over. Ik vond het deze keer echt beter.
Nog steeds die prettige, sonore stem. De klemtonen in de zin helpen ons nu veel beter de zinnen te begrijpen dan in 2013. Het tempo is prettiger, afwisselender, rustiger en met minder haperingen.
Mijn advies zou zijn: NU MUZIEK MAKEN!
Wat is dat muzikaal spreken?
Sprekend muziek maken doe je door te variëren in toonhoogte, volume en tempo.
Niemand spreekt op één toon. Probeer maar eens in een zin alle woorden op één en dezelfde toonhoogte te zeggen zonder dat je in toonhoogte varieert. Het wordt dan letterlijk heel ‘monotoon’ en lijkt het meer een soort reciteren of zingen.
Maar het omhoog en omlaag gaan van onze stem gebeurt niet zo maar lukraak! Het is gekoppeld aan wat we willen zeggen. Ga je met je stem naar beneden aan het einde van een zin dan weet de luisteraar: de zin is klaar: —__. Als je je stem een beetje omlaag en dan weer omhoog beweegt, weet de luisteraar: er komt nog iets: —__—. En als je ver omhoog beweegt klinkt er een vraag.
Je helpt de luisteraar de zin taalkundig te begrijpen door de belangrijkste woorden via de toon onder de aandacht te brengen.
In de eerste zinnen doet de koning dat perfect:
Kerstmis geeft ons een moment van bezinning. Door even afstand te nemen van de dagelijkse stroom aan gebeurtenissen kan duidelijker worden waar we zelf in geloven en waar we zelf voor staan.
De klemtonen helpen ons de zin te begrijpen. Ze gidsen ons.
De klemtonen zijn muzikaal allemaal anders. Kerstmis klinkt het hoogst als belangrijkste woord in het eerste deel. En in moment gaat hij heel mooi een heel klein beetje, een momentje, omhoog. En bij bezinning zakt de toon omlaag en klinkt de stem prachtig warm en betrokken. En hij geeft helder aan: eind van de zin. Dan gaat hij lekker nog even in de laagte door in de eerste woorden van de nieuwe zin.
De verschillende toonhoogte bewegingen maken de zin muzikaal. Bij en waar we zelf voor staan spreekt hij iets hoger. Dat is heel prettig want daardoor houdt deze hele lange zin energie en blijft het ons boeien. Hij houdt ons goed bij de les.
Ook ritmisch loopt het lekker.
Hij laat kleine pauzes vallen na kerstmis, na gebeurtenissen….., na worden…..en na geloven…De zin wordt ritmisch interessant. En nog belangrijker: we weten welke woorden bij elkaar horen. Hij deelt de zin begrijpelijk in. Perfect!
Als hij dit zou kunnen volhouden!
En dat blijkt moeilijk. Na een tijdje luisteren valt op dat er een herhalend patroon is van precies dezelfde toonbeweging en rare pauzes. Dat is echt jammer want het gaat staccato klinken, de zinnen worden niet meer helder voor ons ingedeeld. Help! Onze hersens moeten razendsnel de zinnen proberen te reconstrueren.
In de volgende zin is het extreem aan de hand. Vijf keer achter elkaar hoor je precies hetzelfde melodietje:
Over gebeurtenissen… die ons overvallen….en waarmee we geen raad weten…Over verworvenheden… die niet vanzelfsprekend zijn.
Waarom die pauzes na iedere paar woorden? Het gaat staccato klinken. Waarom die vreemde toonhoogte beweging…als een melodie die zich los zingt van de taal? Als de muzikale elementen zelfstandig aandacht gaan trekken omdat ze de taalbetekenis niet meer helpen, ben ik hem kwijt. Mijn oor probeert de pauze of klemtoon te verklaren vanuit de zinnen maar ik raak verdwaald. En ik ga me een beetje ergeren aan de riedel, aldoor hetzelfde stramien in de klank.
Aristoteles adviseerde de spreker om rekening te houden te houden met volume, toon en ritme. Zij die dat deden wonnen de toneelwedstrijd.
Maar dat is zo makkelijk nog niet. Maar oefening baart kunst!